อญฺเญน การเณนาติ ‘‘อชฺช ตยา วิกาเล ภุตฺตํ, เตน ตฺวํ อาปตฺติํ อาปนฺโนสี’’ติ วุตฺโต ‘‘หิยฺโย มยา กาเล ภุตฺตํ, เตนาหํ อนาปนฺโน’’ติอาทินา อญฺเญน อยุตฺเตน การเณน อญฺญํ ยุตฺตํ การณํ ปฏิจฺฉาเทตีติ อตฺโถฯ ปุจฺฉิตตฺถโต พหิทฺธา ยถา ตํ น อลฺลียติ, ตถา กถาย อปนยนํ วิกฺขิปนํ พหิทฺธา อปนามนาฯ

[958] อสญฺญีวาทาติ ปุคฺคเลหิ ทิฏฺฐิโย ทสฺเสติฯ เยหิ วา อภินิเวเสหิ อสญฺญี อตฺตานํ วทนฺติ, เต อสญฺญีวาทาฯ อรูปสมาปตฺตินิมิตฺตนฺติ อากาสาทิํฯ

อฏฺฐกนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

(9.) นวกนิทฺเทสวณฺณนา

[960] ทสมสฺส อวุตฺตตฺตา ‘‘สตฺเตสุ อุปฺปตฺติวเสเนว กถิตานี’’ติ วุตฺตํฯ

[963] สุขวินิจฺฉยนฺติ เสวิตพฺพาเสวิตพฺพสุขสนฺนิฏฺฐานนฺติ อตฺโถฯ อชฺฌตฺตํ สุขนฺติ เสวิตพฺพํ เนกฺขมฺมสุขํฯ วินิจฺฉยาติ ทฺเว วินิจฺฉยาติ อิทํ –

‘‘สาตํ อสาตนฺติ ยมาหุ โลเก,

ตมูปนิสฺสาย ปโหติ ฉนฺโท;

รูเปสุ ทิสฺวา วิภวํ ภวญฺจ,

วินิจฺฉยํ กุพฺพติ ชนฺตุ โลเก’’ติฯ (สุ. นิ. 873; มหานิ. 102) –

เอตสฺส นิทฺเทเส วุตฺตํฯ

อิธ วินิจฺฉโยติ วุตฺโตติ อิมิสฺสา วิภงฺคปาฬิยา โย ฉนฺทราคสฺส ปจฺจยสภาเวน วินิจฺฉย-สทฺเทน วุตฺโต, สกฺกปญฺเหปิ (ที. นิ. 2.357) ฉนฺทสฺส นิทานภาเวน วิตกฺก-สทฺเทน โส เอว อาคโตติ เอวํ วิตกฺกสฺส วินิจฺฉยภาวํ ตสฺเสว อิธ คหิตตญฺจ ทสฺเสติฯ พลวสนฺนิฏฺฐานนฺติ พลวติยา ตณฺหาย อารมฺมณสฺส นิฏฺฐเปตฺวา คหณํฯ

[964] สติปิ อญฺเญสญฺจ สงฺขตภาเว อหนฺติ อสฺมีติ จ สาติสยา มานสฺส สงฺขตตาติ กตฺวา ‘‘สงฺขต’’นฺติ มาโน วุตฺโตฯ